Ponieważ weksel jest papierem wartościowym na zlecenie przeznaczonym do obiegu, został skonstruowany w sposób, który gwarantuje zasadniczo określenie zakresu odpowiedzialności poszczególnych dłużników wekslowych w treści samego dokumentu.
Nie ulega jednak wątpliwości, że osoba zobowiązana na podstawie weksla może podnosić przeciwko wierzycielowi dalej idące zarzuty.
Powyższą kwestię reguluje głównie art. 17 Prawa wekslowego, który stanowi, że osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika. W oparciu o przytoczony przepis należy stwierdzić, że zarzutami osobistymi (subiektywnymi) dłużnik może posługiwać się jedynie w stosunku do wystawcy weksla własnego, a w stosunku do kolejnych osób uprawnionych z weksla przysługują mu już tylko zarzuty o charakterze obiektywnym. Podobna regulacja prowadzi do osłabienia pozycji dłużnika, ponieważ lista zarzutów subiektywnych wynikających w przeważającej części z przepisów Kodeksu cywilnego jest znacznie dłuższa.
Przechodząc do analizy zarzutów obiektywnych, należy wśród nich wskazać przede wszystkim zarzut braku formy weksla, podnoszony w sytuacji gdy dokument nie zawiera jednego z niezbędnych elementów wskazanych w art. 1 Prawa wekslowego. Bezpośrednio z treści weksla wynika także zarzut sfałszowania podpisu oraz zarzut braku lub spóźnienia protestu, jeśli był w danych okolicznościach wymagany. Ponieważ każdy dłużnik wekslowy odpowiada zgodnie z treścią weksla, który podpisał, jeśli w przypadku przerobienia dokumentu skutecznie podniesie zarzut zmiany treści weksla, jego odpowiedzialność zostanie ograniczona do wskazanego zakresu.
W stosunku do każdego wierzyciela wekslowego skuteczny będzie zarzut częściowej zapłaty sumy wekslowej lub złożenia jej do depozytu sądowego, jeśli fakt zapłaty lub przekazania do depozytu odnotowany zostanie na tym dokumencie.
Kolejny zarzut o charakterze obiektywnym to zarzut braku zamiaru lub prawnej możliwości skutecznego zaciągnięcia zobowiązania. Z pierwszą sytuacją mamy do czynienia, między innymi gdy dłużnik złoży podpis na kartce, która następnie zostanie uzupełniona o niezbędne elementy formalne weksla. Drugi przypadek zachodzi, kiedy osoba fizyczna podpisana na wekslu pozbawiona była w całości, w chwili składania podpisu, zdolności do czynności prawnych lub jej zdolność została ograniczona, a przedstawiciel ustawowy tej osoby nie dokonał potwierdzenia czynności. (Oczywiście jeśli przyjmiemy, że do zaciągnięcia zobowiązania wekslowego dochodzi w wyniku dokonania jednostronnej czynności prawnej, nawet potwierdzenie przedstawiciela ustawowego nie mogłoby prowadzić do jego konwalidacji).
Zobowiązanie wekslowe zaciągnąć może również określona jednostka organizacyjna, w tym osoba prawna. W podobnej sytuacji dłużnik może skorzystać z zarzutu braku należytej reprezentacji. Jeśli na przykład dla zaciągnięcia zobowiązania wekslowego przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością konieczne było łączne działanie dwóch członków zarządu, a tymczasem na wekslu widnieje podpis tylko jednego z nich, to mimo że w treści dokumentu wyraźnie wskazano, że dłużnikiem wekslowym jest spółka, w przypadku podniesienia niniejszego zarzutu, nie będzie możliwe skuteczne dochodzenie od niej spełnienia świadczenia. W powyższej sytuacji znajdzie zastosowanie przepis, zgodnie z którym jeżeli ktoś podpisał się na wekslu w imieniu osoby prawnej, choć nie był do tego upoważniony, samo odpowiada wekslowo.
Anna Ludwiczak